Κάθε γυναίκα, μετά από την εφηβεία, είναι καλό να επισκέπτεται μία φορά το χρόνο το χειρουργό που εξειδικεύεται σε αυτές τις παθήσεις και που είναι σε θέση να την κατευθύνει και να λύσει τις απορίες της σχετικά με τα συνήθη αυτά προβλήματα. Είναι επίσης ιδιαίτερα χρήσιμο, κάθε γυναίκα να αυτοεξετάζει τακτικά τους μαστούς της, ώστε όταν διαπιστώσει κάποια αλλαγή που την ανησυχεί να επικοινωνεί με τον ειδικό και να κατευθύνεται σωστά.
Ογκίδιο στο μαστό
Η ανακάλυψη ενός ογκιδίου στο μαστό γίνεται συνήθως κατά την εξέταση των μαστών, είτε από το γιατρό, είτε από την ίδια τη γυναίκα. Περισσότερο από το 90% των ογκιδίων του μαστού σε γυναίκες 20 ως 50 ετών είναι καλοήθη. Παρ’ όλα αυτά, ένα νέο-εμφανιζόμενο ογκίδιο στο μαστό πρέπει να εκτιμάται από τον ειδικό για να αποφασιστεί εάν χρειάζονται περισσότερες εξετάσεις. Η κλινική εξέταση από μόνη της είναι δύσκολο να καθορίσει εάν ένα ογκίδιο είναι καλόηθες ή κακόηθες.
Συχνά καλοήθη αίτια που προκαλούν ψηλαφητά ογκίδια στο μαστό:
Κύστεις
Πρόκειται για εντοπισμένα ογκίδια, τα οποία όμως περιέχουν κάποια μορφή υγρού, χωρίς να είναι συμπαγή. Αρκετά συχνά οι κύστεις μπορεί να είναι επώδυνες και συνήθως παρουσιάζονται και στους δύο μαστούς. Ο σχηματισμός τους οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη διαρκή και επαναλαμβανόμενη διέγερση των μαστών από τις γυναικείες γεννητικές ορμόνες και γι’ αυτό εμφανίζονται συχνότερα σε γυναίκες πριν από την εμμηνόπαυση ή σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες που λαμβάνουν ορμονικά σκευάσματα.
Η εκτίμηση και αξιολόγηση των κύστεων στο μαστό γίνεται με την κλινική εξέταση και το υπερηχογράφημα των μαστών, το οποίο, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά της κύστης, μπορεί να τις διαχωρίσει μορφολογικά σε:
Απλές κύστεις: περιέχουν μόνο υγρό, χωρίς καθόλου συμπαγή στοιχεία και συνήθως αντιμετωπίζονται (όταν είναι μεγάλες και προκαλούν πόνο) με απλή παρακέντηση και αναρρόφηση του υγρού. Η διαδικασία αυτή είναι αρκετά απλή και οδηγεί σε άμεση ανακούφιση από τον πόνο που μπορεί να προκαλεί η κύστη. Συνήθως, η απλή παρακέντηση αρκεί στο να εξαφανίσει την κύστη. Εάν όμως η κύστη υποτροπιάσει, τότε η παρακέντηση χρειάζεται να επαναληφθεί, ενώ εάν υποτροπιάσει και δεύτερη φορά πιθανώς να απαιτείται η χειρουργική αφαίρεσή της. Το υγρό που αφαιρείται από μία απλή κύστη δεν αποστέλλεται συνήθως για κυτταρολογική εξέταση, εκτός και αν περιέχει αίμα.
Επιλεγμένες κύστεις: εμφανίζουν ορισμένα μόνο υπερηχογραφικά χαρακτηριστικά των απλών κύστεων. Εκτός από υγρό, συνήθως περιέχουν και συμπαγή στοιχεία. Πολύ σπάνια (0,4%) μπορεί να υποκρύπτουν κακοήθεια και γι΄αυτό η παρακέντησή τους είναι υποχρεωτική και συνήθως απαιτείται και συμπληρωματική απεικόνιση με μαστογραφία.
Πολύπλοκες κύστεις: έχουν μεικτά χαρακτηριστικά κύστης και συμπαγούς μάζας. Έχουν αρκετά μεγάλη πιθανότητα να υποκρύπτουν κακοήθεια (20-43%) και γι αυτό απαιτείται η βιοψία τους, είτε χειρουργικά, είτε με κυλινδρική βελόνα (core biopsy).
Ινοαδενώματα
Τα απλά ινοαδενώματα είναι συμπαγείς, καλοήθεις όγκοι που αποτελούνται από ινώδη και αδενικό ιστό. Είναι η πιο συχνή μορφή ογκιδίου σε γυναίκες νεαρής ηλικίας, μεταξύ 20 και 30 ετών. Η αιτιολογία τους δεν είναι πλήρως διευκρινισμένη, αλλά φαίνεται ότι σημαντικό ρόλο παίζουν οι γεννητικές ορμόνες και γι’ αυτό είναι συχνότερα κατά τη διάρκεια των αναπαραγωγικών χρόνων, αυξάνονται σε μέγεθος κατά την εγκυμοσύνη και κατά τη λήψη ορμονών και υποχωρούν μετά την εμμηνόπαυση. Η πιθανότητα εξέλιξης των ινοαδενωμάτων σε κακοήθεια εξαρτάται από τα ιστολογικά τους χαρακτηριστικά, τα οποία προσδιορίζονται με τη βιοψία.
Όταν μία γυναίκα διαπιστώσει ένα τέτοιο ογκίδιο στο μαστό της, είναι απαραίτητη η ιστολογική τεκμηρίωση της ταυτότητάς του με βιοψία με κυλινδρική βελόνα (core biopsy). Εφόσον τεκμηριωθεί ότι πρόκειται για ινοαδένωμα, η αντιμετώπιση του ογκιδίου εξαρτάται από το μέγεθός του και τις μεταβολές του μεγέθους του, τα συμπτώματα που προκαλεί, καθώς και το βαθμό ανησυχίας της ίδιας της γυναίκας.
Τα μικρά ινοαδενώματα, που δεν προκαλούν συμπτώματα και που δεν μεγαλώνουν κατά τη διάρκεια της παρακολούθησης, δεν χρειάζεται να αφαιρούνται χειρουργικά. Εξαίρεση αποτελεί η ύπαρξη έντονης ανησυχίας και φόβου από την γυναίκα. Επίσης, συνιστάται η αφαίρεση των ινοαδενωμάτων προ της εγκυμοσύνης, καθώς τα περισσότερα μεγαλώνουν κατά τη διάρκεια της κύησης προκαλώντας ανησυχία.
Αντιθέτως, τα μεγάλα ινοαδενώματα που προκαλούν πόνο στο μαστό, που αυξάνονται σε μέγεθος ή που η βιοψία δείχνει ανησυχητικά στοιχεία (άτυπη υπερπλασία, σκληρυντική αδένωση, αποτιτανώσεις) πρέπει να αφαιρούνται χειρουργικά. Χειρουργική αφαίρεση συνιστάται επίσης και στα ινοαδενώματα της νεαρής ηλικίας (juvenile fibroadenomas), τα οποία εμφανίζονται συνήθως σε κοπέλες 10 έως 18 ετών (ποικίλουν σε μέγεθος μεταξύ 5 και 20 εκ.), διότι συνήθως αυξάνονται σε μέγεθος προκαλώντας πόνο, ανησυχία και ασυμμετρία των μαστών. Η χειρουργική επέμβαση αφαίρεσης ενός ινοαδενώματος είναι απλή και η ασθενής συνήθως παίρνει εξιτήριο από το νοσοκομείο την ίδια ημέρα.
Ινοκυστική νόσος (Ινοκυστική μαστοπάθεια)
Ο όρος «ινοκυστική νόσος» αναφέρεται σε μία σειρά μεταβολών και αλλοιώσεων που υφίσταται ο γυναικείος μαστός κατά τη διάρκεια του καταμήνιου κύκλου.
Η διέγερση των μαστών από τις ορμόνες προκαλεί διαστολή των αιμοφόρων αγγείων, διόγκωση των αδένων και των πόρων και κατακράτηση υγρού. Η γυναίκα συνήθως νιώθει τους μαστούς πρησμένους, επώδυνους με ψηλαφητά «εξογκώματα». Μετά από κάποιο χρονικό διάστημα οι μαστοί, συνήθως «ηρεμούν» και επιστρέφουν στην αρχική τους κατάσταση. Μπορεί όμως ορισμένες περιοχές των μαστών να παραμείνουν πιο σκληρές, να εμφανίσουν κύστεις και εξογκώματα. Οι ινοκυστικές αλλαγές μπορεί να εμφανίζονται και στους δύο μαστούς, συχνά στο άνω και έξω τεταρτημόριο, όπου ο αδένας του μαστού είναι περισσότερος. Αυτές οι αλλοιώσεις μπορεί να προκαλούν ήπιο πόνο ή έντονη ευαισθησία σε βαθμό που η γυναίκα να μην μπορεί να ακουμπήσει το στήθος της.
Από πολλούς θεωρείται μία φυσιολογική διαδικασία, που οφείλεται στις γυναικείες ορμόνες, κατά την οποία ο μαστός διογκώνεται και υπερτρέφεται κατά το δεύτερο μισό του κύκλου και στη συνέχεια επανέρχεται μετά την έμμηνο ρύση. Αυτός είναι και ο λόγος που ο όρος ινοκυστική «νόσος» τείνει πλέον να καταργηθεί και να αντικατασταθεί από τον όρο «ινοκυστικές αλλοιώσεις».
Οι ινοκυστικές αλλοιώσεις συμβαίνουν κατ’ ουσία σε όλες τις γυναίκες, αλλά αποκτούν ιδιαίτερη κλινική σημασία όταν καταλήγουν να δημιουργούν προβλήματα και συμπτώματα όπως πόνο στο μαστό, κύστεις και ογκίδια. Ένα μεγάλο μέρος αυτών των συμπτωμάτων, συνήθως υποχωρεί στον επόμενο καταμήνιο κύκλο της γυναίκας.
Για όλους τους παραπάνω λόγους, θεωρείται πλέον ακριβέστερη η χρήση της ορολογίας που απλά περιγράφει τα κλινικά ευρήματα των μαστών, όπως για παράδειγμα «επώδυνοι μαστοί με οζίδια», η οποία αφ’ ενός περιγράφει ακριβώς το πρόβλημα αυτών των γυναικών (πόνος, ψηλαφητά οζίδια) και αφ’ ετέρου δεν χαρακτηρίζει ως «νόσο» μία διαδικασία φυσιολογικών αλλαγών.
Συμπερασματικά, οι γυναίκες με έντονα συμπτώματα, όπως πόνος και ψηλαφητά οζίδια, θα πρέπει να επισκέπτονται τον ειδικό, του οποίου ο ρόλος είναι να διακρίνει ποια από αυτά τα ενοχλήματα είναι ανησυχητικά και χρειάζονται περαιτέρω έλεγχο, και ποια εντάσσονται απλά σε μία φυσιολογική μεταβολή που υφίστανται οι μαστοί όλων των γυναικών κάθε μήνα.
Πόνος στο μαστό (Μασταλγία)
Ο πιο κοινός τύπος μασταλγίας προκαλείται από τις ορμόνες που ρυθμίζουν τον καταμήνιο κύκλο της γυναίκας. Αυτές οι ορμονικές μεταβολές μπορεί να προκαλέσουν πόνο και στους δύο μαστούς αρκετές ημέρες πριν την έναρξη της περιόδου. Ο τύπος αυτός του πόνου εμφανίζεται και κατόπιν υποχωρεί στις διάφορες φάσεις του κύκλου και γι' αυτό ονομάζεται «κυκλική μασταλγία». Η κυκλική μασταλγία δεν σχετίζεται συνήθως με καρκίνο του μαστού ή άλλα σοβαρά προβλήματα.
Λιγότερο συχνά, μία γυναίκα μπορεί να εμφανίσει «μη κυκλική μασταλγία». Αυτός ο τύπος πόνου δεν σχετίζεται με τον καταμήνιο κύκλο και μπορεί να αφορά μόνο τον ένα μαστό, ή μία περιοχή του μαστού. Η μη κυκλική μασταλγία συνήθως προκαλείται από προβλήματα εκτός του μαστού, όπως μυοσκελετικές κακώσεις, κακώσεις του δέρματος, παθήσεις της σπονδυλικής στήλης ή άλλων συστημάτων (π.χ πόνος στο θώρακα, «καούρα» από δυσπεψία, κ.α). Η μη κυκλική μασταλγία μπορεί να οφείλεται σε καρκίνο του μαστού, μόνο σε ένα πολύ μικρό ποσοστό γυναικών.
Οι γυναίκες με επιμένοντα πόνο στους μαστούς θα πρέπει να επισκέπτονται το γιατρό τους, ο οποίος θα αποφασίσει εάν απαιτούνται περαιτέρω εξετάσεις. Όταν τελικά αποφασιστεί ότι ο πόνος δεν σχετίζεται με κάποιο σοβαρό πρόβλημα, ο γιατρός μπορεί να συστήσει μία ή περισσότερες από τις ακόλουθες θεραπείες:
-Χορήγηση απλών παυσίπονων, όπως παρακεταμόλη (Depon®, Panadol®, Lonarid®, κ.α), ή αντιφλεγμονωδών φαρμάκων όπως η ιβουπροφένη (Brufen®), η λορνοξικάμη (Xefo®), κ.α. Γυναίκες με πιο ισχυρό πόνο που είναι ανθεκτικός στα απλά παυσίπονα μπορεί να χρειαστούν ισχυρότερα παυσίπονα που χορηγούνται με ειδική συνταγή.
-Μείωση της δόσης ή και διακοπή των φαρμάκων που πιθανώς λαμβάνει η γυναίκα και που περιέχουν οιστρογόνα (μετά από συζήτηση με το γιατρό).
-Καθημερινή χρήση ειδικών στηθόδεσμων που στηρίζουν τους μαστούς (αθλητικού τύπου).
-Διατατικές ασκήσεις του αυχένα και του θώρακα, όταν ο πόνος οφείλεται σε μυοσκελετικά αίτια.
-Σε ορισμένες γυναίκες μπορεί να βοηθήσει, η αλλαγή της διατροφής ή η λήψη διατροφικών συμπληρωμάτων, όπως π.χ η ελάττωση της χρήσης καφεΐνης, ή η χορήγηση εκχυλίσματος νυχτολούλουδου (evening primrose oil).
Έκκριμα θηλής (αποβολή υγρού από τη θηλή του μαστού)
Η αποβολή γαλακτόχρωμου εκκρίματος (ονομάζεται και «γαλακτόρροια») και από τις δύο θηλές των μαστών είναι συχνή, ιδίως κατά τον πρώτο χρόνο μετά τον τοκετό. Έκκριμα της θηλής και από τους δύο μαστούς μπορεί επίσης να συμβεί σε γυναίκες με υπολειτουργία του θυρεοειδούς αδένα (υποθυρεοειδισμό) ή σαν παρενέργεια ορισμένων φαρμάκων. Τέτοια έκκριση μπορεί επίσης να εμφανιστεί λόγω όγκων στην υπόφυση (έναν αδένα που βρίσκεται στον εγκέφαλο), που προκαλούν αύξηση μίας ορμόνης που λέγεται προλακτίνη.
Ο αδένας του γυναικείου μαστού αποτελείται από πολλούς μικρότερους αδένες (αδενικά λόβια) κάθε ένας από τους οποίους επικοινωνεί με τη θηλή του μαστού μέσω μικρών σωλήνων (εκφορητικοί πόροι) ώστε να αποβάλλεται το έκκριμά του. Αρκετές γυναίκες μπορεί να παρατηρήσουν να βγαίνει μικρή ποσότητα υγρού από τη θηλή τους, όταν πιέσουν το μαστό ή την περιοχή γύρω από τη θηλή. Αυτό το υγρό που συνήθως είναι κιτρινωπό ή πρασινωπό ή καφέ, λέγεται «φυσιολογική» έκκριση και δεν αποτελεί λόγο ανησυχίας. Η φυσιολογική έκκριση δεν περιέχει αίμα.
Όταν παρουσιάζεται αυτόματη έκκριση υγρού (υγρό που βγαίνει από μόνο του, χωρίς πίεση του μαστού ή της θηλής) ή όταν το υγρό είναι διαυγές ή αιματηρό, μπορεί να οφείλεται σε κάποιο μικρό καλόηθες ογκίδιο μέσα σε κάποιον πόρο του μαστού, ή σπανιότερα σε καρκίνο του μαστού.
Κάθε γυναίκα με έκκριμα θηλής πρέπει να επισκέπτεται το γιατρό της, ο οποίος θα πρέπει να αξιολογήσει τον τύπο του εκκρίματος και να προτείνει τις κατάλληλες εξετάσεις (μαστογραφία, υπερηχογράφημα ή ειδική εξέταση των πόρων του μαστού).
Εισολκή της θηλής του μαστού
Με τον όρο «εισολκή θηλής» περιγράφεται το φαινόμενο κατά το οποίο μία ή και οι δύο θηλές των μαστών αντί να προβάλλουν προς τα έξω, εμφανίζουν μια στροφή («βαθούλωμα») προς τα μέσα.
Πολλές γυναίκες εμφανίζουν εισολκή θηλής από τη γέννησή τους και αυτό αποτελεί ένα φυσικό χαρακτηριστικό τους. Σε άλλες γυναίκες, η εισολκή της θηλής εμφανίζεται και εξαφανίζεται κατά καιρούς ή συμβαίνει μετά τον θηλασμό. Αυτής της μορφής η εισολκή θηλής δεν είναι ανησυχητική.
Όταν μία γυναίκα, της οποίας οι θηλές πρόβαλλαν πάντα προς τα έξω, εμφανίζει για πρώτη φορά εισολκή θηλής, θα πρέπει να επισκέπτεται το γιατρό της. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η εισολκή της θηλής δεν είναι ανησυχητική, όμως ενίοτε μπορεί να αποτελεί το πρώτο σημάδι καρκίνου του μαστού. Η πρωτο-εμφανιζόμενη εισολκή θηλής συνήθως απαιτεί τη διενέργεια μαστογραφίας (εκτός από την αυτονόητη κλινική εξέταση από ειδικό).
Αλλοιώσεις του δέρματος των μαστών
Αλλοιώσεις του δέρματος των μαστών μπορεί να προκαλέσουν φαγούρα, κοκκίνισμα, πρήξιμο ή εισολκή («βαθούλωμα») της επιφάνειας του δέρματος. Τα περισσότερα από αυτά τα συμπτώματα δεν είναι ανησυχητικά, αλλά όταν επιμένουν θα πρέπει να εκτιμώνται από το γιατρό.
Ειδικά η εισολκή («βαθούλωμα») του δέρματος μπορεί να είναι ένα από τα πρώτα σημάδια καρκίνου του μαστού. Ένα άλλο σημάδι που χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή είναι η όψη «φλοιού πορτοκαλιού» (peau d’orange), η οποία μπορεί να εμφανιστεί σε σπανιότερες μορφές καρκίνου όπως η νόσος Paget και ο φλεγμονώδης καρκίνος του μαστού.
Η διερεύνηση αυτών των συμπτωμάτων απαιτεί προσεκτική κλινική εξέταση των μαστών και τη διενέργεια μαστογραφίας ή σε ορισμένες περιπτώσεις μαγνητικής μαστογραφίας ή και βιοψίας της δερματικής αλλοίωσης.
Φλεγμονές των μαστών
Μαστίτιδα
Η φλεγμονή του μαστού περιγράφεται με τον γενικό όρο «μαστίτιδα». Υπάρχουν αρκετές υποκατηγορίες μαστίτιδας και η συντριπτική τους πλειοψηφία δεν σχετίζεται με τον καρκίνο του μαστού.
Η πλέον συχνή μορφή μαστίτιδας είναι η μαστίτιδα της γαλακτοφορίας. Συμβαίνει στις γυναίκες που θηλάζουν και οφείλεται στην απόφραξη κάποιων πόρων που οδηγεί στη συσσώρευση του μητρικού γάλακτος στο μαστό. Το συσσωρευμένο γάλα σχηματίζει κύστεις και εξογκώματα που δημιουργούν πίεση και πόνο στο μαστό. Ακολουθεί η ανάπτυξη μικροβίων που επιβαρύνει τα συμπτώματα. Η βασική θεραπεία είναι η παροχέτευση του συσσωρευμένου γάλακτος από το μαστό, κάτι που γίνεται με μασάζ στο μαστό ή χρήση των ειδικών αντλιών του εμπορίου που αδειάζουν το γάλα. Παράλληλα με την παροχέτευση του γάλακτος από το μαστό, πρέπει να χορηγηθούν και αντιβιοτικά.
Αρκετά συχνές είναι και οι φλεγμονές των μαστών σε καπνίστριες ή σε γυναίκες που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη. Φαίνεται ότι οι βλαπτικές ουσίες που περιέχει ο καπνός προκαλούν αλλοιώσεις των πόρων του αδένα, νέκρωση του ιστού, απόφραξη των πόρων και φλεγμονή. Και σε αυτή την περίπτωση, η θεραπεία γίνεται με χορήγηση αντιβιοτικών, ενώ συνιστάται και η διακοπή του καπνίσματος στις καπνίστριες. Στις γυναίκες με διαβήτη απαιτείται πολύ καλός έλεγχος του σακχάρου του αίματος.
Κάθε γυναίκα με φλεγμονή στο μαστό θα πρέπει να επισκέπτεται το γιατρό της, ώστε να λαμβάνει έγκαιρα τη σωστή θεραπευτική αγωγή. Όπως προαναφέρθηκε, οι περισσότερες φλεγμονές του μαστού δε σχετίζονται με κακοήθεια. Παρόλα αυτά, μόλις η φλεγμονή υποχωρήσει, θα πρέπει να γίνεται λεπτομερής έλεγχος του μαστού (και με μαστογραφία, αναλόγως της ηλικίας της γυναίκας), ώστε να αποκλειστεί το ενδεχόμενο φλεγμονώδους καρκίνου του μαστού. Οι φλεγμονές που δεν ανταποκρίνονται στην αντιβιοτική αγωγή πρέπει επίσης να διερευνώνται με περαιτέρω εξετάσεις.
Απόστημα Μαστού
Το απόστημα του μαστού είναι ουσιαστικά η συλλογή πύου σε κάποιο σημείο του μαστού. Δημιουργείται για τους ίδιους λόγους που δημιουργείται η μαστίτιδα και χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση. Στην περίπτωση αποστήματος είναι απαραίτητη η παροχέτευση του πύου, η οποία γίνεται κατά προτίμηση με παρακέντηση με βελόνα υπό υπερηχογραφική καθοδήγηση. Εάν αυτή η μέθοδος αποτύχει, το επόμενο βήμα είναι η χειρουργική παροχέτευση. Παράλληλα με την παροχέτευση του πύου, απαιτείται και χορήγηση αντιβιοτικών.
Και για το απόστημα του μαστού ισχύει ότι και για την μαστίτιδα. Παρόλο που οι περισσότερες περιπτώσεις δεν σχετίζονται με κακοήθεια, είναι σκόπιμο να ακολουθεί περαιτέρω διερεύνηση, μόλις υποχωρήσει η φλεγμονή.
www.clickatlife.gr
http://www.on-news.gr/
