Ηλιοθεραπεία για την βιταμίνη D και την οστεοπόρωση ή ηλιοπροστασία για την πρόληψη του καρκίνου του δέρματος;

του Aλέξανδρου Γιατζίδη, M.D., medlabnews.gr

Η υπεριώδης (UV) ακτινοβολία του ήλιου αποτελεί την κύρια αιτία για τον καρκίνο του δέρματος αλλά και την καλύτερη φυσική πηγή της βιταμίνης D.
Οι καρκίνοι του δέρματος αναπτύσσονται όταν τα κύτταρα του δέρματος υφίστανται βλάβη από την υπεριώδη ακτινοβολία που διεισδύει στο δέρμα.

Το ηλιακό έγκαυμα μπορεί να προκληθεί σε διάστημα μόλις 15 λεπτών κατά τη διάρκεια μιας ωραίας ημέρας του Ιουλίου. Όλα τα είδη ηλιακού εγκαύματος, είτε είναι σοβαρά είτε ήπια, μπορούν να προκαλέσουν μόνιμη και αμετάκλητη βλάβη του δέρματος και να αποτελέσουν τη βάση για την ανάπτυξη καρκίνου του δέρματος σε μεγαλύτερη ηλικία. Τα πρόσθετα ηλιακά εγκαύματα αυξάνουν περισσότερο τον κίνδυνο να αναπτύξετε καρκίνο του δέρματος.

Η βιταμίνη D
Η βιταμίνη D είναι μια λιποδιαλυτή βιταμίνη που ρυθμίζει τα επίπεδα ασβεστίου στο αίμα. Είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη και διατήρηση της υγείας των οστών, μυών και δοντιών και επίσης είναι σημαντική για τη γενική υγεία. Διευκολύνει την αποδοτική χρησιμοποίηση του ασβεστίου από τον οργανισμό. Το ασβέστιο, με τη σειρά του, είναι απαραίτητο για την καλή λειτουργία του νευρικού συστήματος, την ανάπτυξη των οστών και τη διατήρηση της οστικής πυκνότητας.
Η μεγαλύτερη ποσότητα της βιταμίνης D δημιουργείται στο δέρμα από την έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία του ήλιου. Η βιταμίνη D παράγεται από την χοληστερόλη, όταν η ηλιακή ακτινοβολία πέσει πάνω στο δέρμα. Πιο συγκεκριμένα, η υπεριώδης ακτινοβολία Β (UV-B, 280-315 nm) προκαλεί το σχηματισμό της βιταμίνης D από την πρόδρομή της ένωση 7-δεϋδροχοληστερόλη. Η κύρια πηγή βιταμίνης D είναι η έκθεση στο ηλιακό φως (φωτόνια υπεριωδών ακτίνων Β, UVB).
Οποιαδήποτε πλεονάζουσα παραγωγή της βιταμίνης κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού αποθηκεύεται στο λιπώδη ιστό για μετέπειτα χρήση. Δεν είναι, όμως, δυνατό να λάβει ο οργανισμός μεγάλη ποσότητα βιταμίνης D από την έκθεση στον ήλιο, διότι υπάρχει ένας μηχανισμός αυτορύθμισης, που οδηγεί με την επίδραση της θερμότητας σε διάσπαση της βιταμίνης D σε μη δραστικά ανάλογά της.
Ωστόσο, υπάρχουν παράγοντες που περιορίζουν τη χρήση της ακτινοβολίας UVB για τη σύνθεση βιταμίνης D στο δέρμα, όπως οι εποχές, η τοποθεσία, η ώρα της ημέρας, η αιθαλομίχλη και η ηλικία. Οι αποθήκες της βιταμίνης D συνήθως δεν διαρκούν κατά τη χειμερινή εποχή. Για παράδειγμα, οι κάτοικοι του βορείου ή του νοτίου ημισφαιρίου (γεωγραφικό πλάτος 40 μοιρών, στον βορρά ή τον νότο) δεν εκτίθενται σε αρκετή ακτινοβολία UVB κατά τους χειμερινούς μήνες, ώστε να καθίσταται δυνατός ο σχηματισμός βιταμίνης D. Τα άτομα με σκούρο δέρμα, εφόσον ο χρωματισμός του δέρματος εμποδίζει τη UV-B ακτινοβολία να φτάσει τα κύτταρα του δέρματος που παράγουν τη βιταμίνη D. Ομοίως, η συχνή και σχολαστική χρήση αντηλιακών, η οποία συστήνεται για την προστασία από τον καρκίνο του δέρματος, μπλοκάρει τη σύνθεση της βιταμίνης. Συνεπώς, η διαιτητική βιταμίνη D επιτελεί μια σημαντική λειτουργία.  Επίσης, όσο μεγαλώνουμε, η ικανότητα του οργανισμού να συνθέτει βιταμίνη D μέσω της έκθεσης στον ήλιο μειώνεται σημαντικά.

Οι κυριότερες διαιτητικές πηγές της βιταμίνης D περιλαμβάνουν το συκώτι ψαριού και τα έλαια από αυτό, τα λιπαρά ψάρια και τον κρόκο του αυγού, καθώς και τα εμπλουτισμένα τρόφιμα, όπως τα εμπλουτισμένα δημητριακά, το γάλα, το βούτυρο και τη μαργαρίνη.
Κύριες διαιτητικές πηγές της βιταμίνης D

Τρόφιμο	Βιταμίνη D (μg ανά 100 γρ.)
Μουρουνέλαιο	210,0
Σκουμπρί, ωμό	8,2
Σολομός, ωμός	7,1
Σολομός, ψητός	5,9
Κρόκος αυγού	4,9

Η ανεπάρκεια βιταμίνης D σε μεγαλύτερους ενηλίκους μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο οστεοπόρωσης, τις πτώσεις και τα κατάγματα.

Στην χώρα μας  η κύρια πηγή βιταμίνης D είναι το φως του ήλιου. Τα περισσότερα άτομα παίρνουν αρκετή βιταμίνη D κατά τη διάρκεια της καθημερινής δραστηριότητας. Για να πάρει αρκετό φως του ήλιου το σώμα σας για να παράγει βιταμίνη D, πρέπει να εκθέσετε τις παλάμες σας, το πρόσωπο και τα χέρια (ή ισοδύναμη περιοχή της επιδερμίδας) στο φως του ήλιου για περίπου 5-15 λεπτά 4-6 φορές εβδομαδιαίως. Τα ηλικιωμένα άτομα και τα άτομα με πιο μελαχρινή επιδερμίδα χρειάζονται περισσότερη έκθεση στο φως του ήλιου - περίπου 15 λεπτά 5-6 φορές εβδομαδιαίως.

Από τον Μάιο έως τον Οκτώβριο,
 όταν ο Δείκτης Υπεριώδους Ακτινοβολίας φτάνει στο 3 και άνω, οι περισσότεροι άνθρωποι χρειάζονται προστασία από τον ήλιο. Πρέπει να προσέχετε ιδιαίτερα τις ώρες μεταξύ 11 πμ έως 4 μμ όταν τα επίπεδα του Δείκτη Υπεριώδους Ακτινοβολίας φτάνουν στην κορυφή. Ο Δείκτης Υπεριώδους Ακτινοβολίας κυμαίνεται από: 
• Χαμηλή (0-2)

• Μέτρια (3-5)

• Υψηλή (6-7)

• Πολύ υψηλή (8-10)

• Εξαιρετικά υψηλή (11+)
Κατά τη διάρκεια αυτών των μηνών, οι περισσότεροι μπορούν να διατηρήσουν τη βιταμίνη D σε ικανοποιητικά επίπεδα με την έκθεση του προσώπου,
 των μπράτσων και των χεριών τους στον ήλιο για λίγα λεπτά τις περισσότερες μέρες, όμως αυτό πρέπει να γίνεται πριν ή μετά από τις ώρες κατά τις οποίες ο Δείκτης Υπεριώδους Ακτινοβολίας φτάνει στην κορυφή.
Από το Νοέμβριο έως τον Απρίλιο, τα επίπεδα του Δείκτη Υπεριώδους Ακτινοβολίας είναι συνήθως χαμηλά (κάτω από το 3). Δεν χρειάζεται προστασία από τον ήλιο εκτός αν βρίσκεστε σε ορεινές περιοχές, κοντά σε επιφάνειες με μεγάλη αντανάκλαση όπως το χιόνι ή έξω για παρατεταμένα χρονικά διαστήματα. Για να διατηρήσουν τα επίπεδα της βιταμίνης D, τα περισσότερα άτομα χρειάζονται δύο με τρεις ώρες έκθεσης του προσώπου, των μπράτσων και των χεριών τους (ή μια αντίστοιχης έκτασης επιφάνεια του δέρματος) στη λιακάδα, σε διάστημα μιας εβδομάδας. Τα άτομα που από τη φύση τους έχουν πολύ σκούρο δέρμα ενδέχεται να χρειάζονται τρεις με έξι φορές αυτή την έκθεση στον ήλιο και ίσως να χρειάζεται και η λήψη συμπληρωμάτων βιταμίνης.

Συμπεράσματα
H προστασία από τον ήλιο για πρόληψη του καρκίνου του δέρματος είναι επιβεβλημένη.

Στην χώρα μας, οι μεγάλες περίοδοι ηλιοφάνειας ακόμα και στους χειμερινούς μήνες εξασφαλίζουν την επάρκεια της βιταμίνης D. Εντούτοις, σε περιπτώσεις που αναφέρθηκαν πιο πάνω, που ο οργανισμός δεν συνθέτει επαρκώς βιταμίνη D είναι απαραίτητη η λήψη διατροφικών μέτρων για την εξασφάλιση των ατομικών αναγκών. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν τα εμπλουτισμένα με βιταμίνη D τρόφιμα και τα συμπληρώματα, ειδικά για τις ομάδες υψηλού κινδύνου για ανεπάρκεια στη βιταμίνη.