Συντάκτης:
Αλέξανδρος Γιατζίδης, M.D., medlabnews.gr
Ο καρκίνος του προστάτη εμφανίζεται στις μεγαλύτερες ηλικίες, είναι ο
πρώτος σε συχνότητα καρκίνος στους άνδρες των δυτικών κοινωνιών και αποτελεί τη
δεύτερη, μετά τον καρκίνο του πνεύμονα, αιτία θανάτου από νεοπλασματική νόσο.
Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που θεωρούνται επιβαρυντικοί για την ανάπτυξη
καρκίνου του προστάτη. Οι σημαντικότεροι είναι η ηλικία, ειδικά από τα 50 και
άνω,η κληρονομικότητα, ειδικά η ύπαρξη συγγενή πρώτου βαθμού με καρκίνο του
προστάτη,η παχυσαρκία, η διατροφή που είναι πλούσια σε ζωικά λίπη και πτωχή σε
φυτικές ίνες.
Οι περισσότεροι ασθενείς με πρώιμου σταδίου καρκίνο του προστάτη, είναι
ασυμπτωματικοί. Η παρουσία συμπτωμάτων συχνά σημαίνει, είτε τοπικά προχωρημένη
νόσο, είτε μεταστατική νόσο. Συνεπώς μπορεί να εμφανιστούν αποφρακτικά (π.χ.
δυσκολία στην ούρηση), ή ερεθιστικά συμπτώματα (π.χ. συχνουρία) λόγω της
τοπικής ανάπτυξης του όγκου μέσα στην ουρήθρα ή στην κύστη. Οι μεταστάσεις στα
οστά προκαλούν οστικό πόνο.
Μια από τις πιο σημαντικές προόδους στην διάγνωση και
αντιμετώπιση του καρκίνου του προστάτη (Κ.Π.) είναι η ανακάλυψη του PSA. Το PSA
ανακαλύφθηκε στον προστατικό ιστό το 1970 (Ablin et al) , στο προστατικό υγρό
το 1971 (Hara et al ) και μετρήθηκε στο πλάσμα το 1980 ( Kuriyama et al 1980).
Από το 1988 χρησιμοποιείται ευρέως σαν δείκτης του καρκίνου του προστάτη
(Stamey et al 1987, Oesterling et al 1988).
Το ειδικό προστατικό αντιγόνο (PSA, Prostate-Specific Antigen) είναι μια γλυκοπρωτείνη, που ανευρίσκεται αποκλειστικά
στα επιθηλιακά κύτταρα του προστάτη και σε μικρές ποσότητες στις σπερματοδόχες κύστεις, στους αδένες
του Skene στη γυναίκα και στην ουρήθρα.
Μια μικρή ποσότητα εισέρχεται στην κυκλοφορία και
κυκλοφορεί σαν ελεύθερο(free) ή σαν συνδεδεμένο(comlexed). Το σύνολο αυτών των
δύο αποτελεί το συνολικό (total) PSA.
Ανιχνεύεται στο αίμα και αύξηση της τιμής του περά των φυσιολογικών ορίων
μπορεί να σημαίνει πάθηση του προστάτη. Η πάθηση που μπορεί να προκαλεί την
αύξηση αυτή, δεν είναι απαραίτητα ο καρκίνος καθώς τόσο η φυσιολογική διόγκωση
του οργάνου λόγω ηλικίας(καλοήθης υπερπλασία προστάτη) όσο και η λοίμωξη
(προστατίτιδα) μπορεί να αυξήσουν την τιμή του PSA.
Ο χρόνος ημίσειας ζωής του PSA είναι 2-3 ημέρες.
ΚΛΙΝΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ
ΦΥΣ.ΤΙΜΗ: 0-4 ng\ml.
AΥΞΗΣΗ ΣΕ: Παρουσία νόσου στον προστάτη, βιοψία,
διορθικό υπερηχογράφημα. Η δακτυλική μπορεί να αυξήσει την τιμή του PSA αλλά δεν είναι κλινικά σημαντική
ΜΕΙΩΣΗ ΣΕ: Εκσπερμάτιση, φιναστερίδη, προστατεκτομή.
O Oesterling το 1993 μελέτησε ένα μεγάλο αριθμό ατόμων
χωρίς καρκίνο του προστάτη και καθόρισε τις φυσιολογικές τιμές ανάλογα με
την ηλικία.
Γενικά τα επίπεδα του PSA αυξάνουν κατά 0,04ng\ml το
χρόνο ή κατά 3,2% το χρόνο για ένα άτομο ηλικίας 60 ετών.
40-50 = 0- 2,5
50-60 = ως 3,5
60-70 = ως 4,5
70-80 = ως 6,5
ΑΥΞΗΣΗ ΤΟΥ PSA ΠΑΡΑΤΗΡΕΙΤΑΙ ΣΕ :
- ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΣΤΑΤΗ
- ΚΑΛΟΗΘΗΣ ΥΠΕΡΠΛΑΣΙΑ
- ΠΡΟΣΤΑΤΙΤΙΔΑ
- ΕΜΦΡΑΚΤΟ
- ΒΙΟΨΙΑ ΠΡΟΣΤΑΤΗ
- ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ ΕΡΕΘΙΣΜΟΙ
Μία τιμή μεγαλύτερη του 4
ng/ml φαίνεται να είναι το κατώφλι πάνω από το οποίο θα ζητηθεί να γίνει βιοψία
αν και η ειδικότητα της εξέτασης είναι αρκετά χαμηλή για τιμές μικρότερες των
10 ng/ml.Το γεγονός ότι ένα ποσοστό 25%-40% ανδρών με τιμές PSA 4-10 ng/ml θα
έχουν καρκίνο του προστάτη σημαίνει αυτόματα ότι το 60%-70% των ανδρών με τιμές
PSA 4-10 ng/ml θα υποβληθούν σε βιοψία που δεν είναι απαραίτητη. Από την άλλη
όμως, όταν συγκρίθηκαν άνδρες με τιμές PSA <1ng/ml με άλλους που έχουν τιμές
μεταξύ των 2-3 ng/ml, βρέθηκε ότι οι δεύτεροι έχουν περίπου 7 φορές μεγαλύτερη
πιθανότητα να αναπτύξουν καρκίνο του προστάτη σε διάρκεια 10 ετών έναντι των
πρώτων. Επίπεδα του PSA πάνω από 10ng/ml θέτουν μόνο την υποψία για καρκίνο του
προστάτη , με ένα ποσοστό ανίχνευσης πάνω από 30%. Αν υπάρχει και μια μη
φυσιολογική δακτυλική εξέταση, η υποψία γίνεται ακόμη ισχυρότερη. Τονίζεται ότι
μια φυσιολογική τιμή PSA δεν πρέπει να εφησυχάζει τον εξεταζόμενο. Για το
λόγο αυτό σε πολλές μελέτες προτείνεται το κατώφλι των 2,5-3ng/ml, ώστε να
ζητηθεί βιοψία.
Για να βελτιωθεί
η ειδικότητα της εξέτασης, όταν οι τιμές βρίσκονται μεταξύ των 2-10 ng/ml,έχει
προταθεί πλήθος παραμέτρων που σχετίζονται με το PSA, όπως το ελεύθερο PSA
(fPSA), που είναι η ενζυμικά ενεργή μορφή(~30%) και το complex PSA (cPSA), που
είναι το PSA το οποίο είναι συνδεδεμένο με την α1-αντιχυμοθρθψίνη(~70%).
Επιπρόσθετα, σε πολλές μελέτες συνιστάται το πηλίκο Ελεύθερο προς Ολικό PSA (
fPSA / t PSA) ως ο πιο αξιόπιστος τρόπος βελτίωσης
της ειδικότητας της εξέτασης του PSA σε περιοχές τιμών 2-10 ng/ml, δηλαδή ως ο
πιο αξιόπιστος τρόπος διαχωρισμού περιστατικών καρκίνου του προστάτη από
περιστατικά με καλοήθη υπερπλασία του προστάτη.
Συγκεκριμένα
ασθενείς με καλοήθη υπερπλασία του προστάτη εμφανίζουν στον ορό ψηλότερα
επίπεδα ελεύθερου PSA (f PSA) σε σχέση με εκείνους που έχουν καρκίνο του
προστάτη.
Έτσι ο λόγος
fPSA/tPSA παρουσιάζει χαμηλότερες τιμές στους ασθενείς με καρκίνο του προστάτη
έναντι εκείνων που έχουν καλοήθη υπερπλασία του προστάτη.
