Αν και βρισκόμαστε σε εποχή οικονομικής και κοινωνικής κρίσης, εξακολουθούμε να ζούμε σε ένα περιβάλλον αφθονίας, τουλάχιστον, τροφίμων. Απότοκο πολλών παραγόντων, συμβαίνει να έχουμε πλέον περισσότερο από...
κάθε άλλη εποχή πληθώρα προσιτών πειρασμών, φαγητών και γλυκών εξόχως δελεαστικών. Όπως όμως, κάθε πειρασμός έτσι και οι θερμιδικές (και όχι μόνο) βόμβες, που μας κατακλύζουν, κρύβουν καλά τις παγίδες τους. Πέρα από όσα οι ιατροί και οι διατροφολόγοι μπορούν να αποκαλύψουν για τη σύνδεση προβλημάτων υγείας και μη ισορροπημένης διατροφής, είναι χρήσιμο να εξετάσουμε τις ψυχολογικές εκείνες διεργασίες που υποβόσκουν στην ουσία πίσω από τα πρότυπα ανθυγιεινών συμπεριφορών στην πρόσληψη της τροφής.
Έγινε προηγουμένως αναφορά στις παγίδες της υπερπροσφοράς φθηνών αλλά απολαυστικών τροφίμων. Εκτός του ότι η δυνατότητα πρόσβασης σε αυτά τα τρόφιμα είναι ευκολότερη από πολλές άλλες επιλογές, η σύγχρονη βιομηχανία τροφίμων έχει φροντίσει ώστε τα συστατικά τους να τα κάνουν περισσότερο εύγευστα και εθιστικά. Παράλληλα, ο μέσος άνθρωπος βομβαρδίζεται καθημερινά από μηνύματα προβολής παντός είδους σνακ, τα οποία υπάρχουν σε κάθε σημείο και σε κάθε στιγμή της ζωής, πάντοτε μια εύκολη λύση και συχνά μια μικρή εκτόνωση. Γίνεται έτσι κατανοητό ότι η «εκτροπή» σε μια ανθυγιεινή διατροφή μπορεί να γίνει πραγματικότητα οποιουδήποτε από εμάς, ιδίως αν συνδυαστεί με άλλους επιβαρυντικούς παράγοντες όπως συναισθηματικές δυσκολίες, προβλήματα στη διαχείριση της καθημερινότητας και αποκλεισμός από άλλες διεξόδους. Ένα φαινόμενο που εμφανίζεται εντονότερα κάτω από τις προηγούμενες συνθήκες είναι αυτό της υπερφαγίας.
Η υπερφαγία χαρακτηρίζεται από την κατανάλωση μεγαλύτερης ποσότητας τροφής απ’ ό,τι οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να φάνε, ενώ παράλληλα το άτομο δεν έχει την αίσθηση του ελέγχου. Εξαιτίας των υπερφαγικών επεισοδίων το άτομο κερδίζει βάρος και καταλήγει παχύσαρκο. Τις περισσότερες φορές η έναρξη της διαταραχής υπερφαγίας συμβαίνει περίπου στην αρχή της ενήλικης ζωής (22 με 25 ετών). Τα υπερφαγικά άτομα συνήθως νιώθουν έντονη δυσφορία για τις υπερφαγικές τους κρίσεις ή για το πάνω από το φυσιολογικό βάρος τους. Συνήθως, τα υπερφαγικά άτομα που έχουν άγχος για τις υπερφαγικές τους κρίσεις, έχουν μεγαλύτερη αίσθηση ελέγχου κατά τις κρίσεις από τα άτομα που παρουσιάζουν άγχος μόνο για τη μεγάλη αύξηση του βάρους τους. Οι υπερφαγικοί με απώλεια ελέγχου στις κρίσεις παρουσιάζουν και μεγαλύτερη δυσκολία στους διαιτητικούς περιορισμούς.
Οι παράγοντες που συμβάλλουν στη γένεση της διαταραχής υπερφαγίας είναι τόσο ψυχολογικοί όσο και γενετικοί και μεταβολικοί. Στους ψυχολογικούς παράγοντες συμπεριλαμβάνονται, εκτός από την ύπαρξη άλλων ψυχιατρικών διαταραχών, απώλεια ελέγχου πάνω στην τροφή, εσφαλμένες διαιτητικές συνήθειες, ύπαρξη οικογενειακών και προσωπικών προβλημάτων και αδυναμία επίλυσής τους, ύπαρξη τυχόν δευτερογενών ωφελών από την αύξηση του βάρους.
Κύριος στόχος στη θεραπεία της υπερφαγίας είναι η μείωση του βάρους. Ασφαλώς, στην περίπτωση που δεν αντιμετωπίζουμε μεμονωμένα ή περιστασιακά επεισόδια υπερφαγίας, αλλά μια συστηματική συμπεριφορά που διαγιγνώσκεται πλέον ως διαταραχή είναι απαραίτητη η συμβολή ειδικού της ψυχικής υγείας. Κάθε άνθρωπος, όμως, που εμφανίζει τέτοια πρότυπα συμπεριφοράς θα μπορούσε να ωφεληθεί ακολουθώντας τα παρακάτω βήματα:
1. Ξεκινούμε πάντοτε με την αναγκαιότητα της αυτοδέσμευσης.
2. Ορίζουμε το πρόβλημα, εν προκειμένω την υπερφαγία.
3. Μαθαίνουμε όσα μπορούμε για το ζήτημα της παχυσαρκίας.
4. Χρησιμοποιούμε τη μέθοδο της αυτοπαρατήρησης.
5. Καταγράφουμε τα επεισόδια και τις πιθανές αιτίες.
6. Σε αυτό το στάδιο επανερχόμαστε στην προηγουμένως αποκτηθείσα γνώση και υπό νέο πρίσμα διερευνούμε τα ερεθίσματα που προκαλούν τα επεισόδια υπερφαγίας.
7. Σκεφτόμαστε για τον τρόπο που μέχρι στιγμής σκεπτόμασταν και εστιάζουμε στον έλεγχο της συμπεριφοράς μας.
8. Ανακαλύπτουμε τις λανθασμένες σκέψεις και ξεκινούμε τη διαδικασία αλλαγής τους με τις νέες, συνδέοντας τις με νέες συμπεριφορές και με νέες προσδοκίες.
9. Αυξάνουμε σταδιακά τον έλεγχο μας πάνω στην τροφή, μειώνουμε την τροφή, εστιάζουμε σε νέα ενδιαφέροντα.
10. Επαναλαμβάνουμε τα τελευταία βήματα με σκοπό τη βελτίωση των δεξιοτήτων ελέγχου.
